Zacznijmy od początku, czyli podstawy prawnej. Art. 78. § 1. KP mówi, że wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Na otrzymywaną przez nas pensję składają się zatem: elementy wynagrodzenia obowiązkowego oraz tzw. dodatki fakultatywne.

Do obligatoryjnych składników należą:

• pensja zasadnicza,
• wynagrodzenie za pracę w nocy,
• w niedzielę i święta,
• za godziny nadliczbowe,
• za czas niewykonywania pracy,
• za dyżury pełnione poza normalnym czasem pracy.

Z kolei świadczenia nieobowiązkowe (dodatki fakultatywne) są przyznawane w niektórych branżach i zawodach np. za:

• pełnienie funkcji,
• staż pracy,
• dodatkowe/szczególne umiejętności,
• znajomość języków obcych,
• pracę zmianową,
• pracę w szkodliwych dla zdrowia warunkach.

Omówmy teraz część z nich bardziej szczegółowo.

Wynagrodzenie zasadnicze to stały, obowiązkowy i kluczowy składnik każdej pensji. Jego wysokość oraz zasady przyznawania muszą wynikać z przepisów prawa pracy. Jego kształt zleży z kolei od  przyjętego w danej firmie systemu wynagradzania. A tych systemów wyróżniamy kilka:

• System czasowy – to wynagradzanie za efektywny czas pracy. Stosuje się go w przypadku pracowników biurowych, inżynieryjnych, technicznych lub obsługi, a wynagrodzenie ujmowane jest w stawce godzinowej lub miesięcznej.
• System prowizyjny – w tym przypadku wysokość płacy uzależniona jest od wielkości osiągniętego obrotu. Wykorzystuje się go przede wszystkim w handlu i usługach.
• System akordowy – tu pensja przyznawana jest za efekty pracy. Stosuje się go zazwyczaj w związku z pracownikami produkcji, a pensja zależy od wydajności pracy osoby zatrudnionej lub całego zespołu w określonym czasie (często zależy też od stawek zaszeregowania danej pracy).

Istnieje także możliwość mieszania tych systemów, możemy więc mieć do czynienia np. z systemem czasowo-akordowym lub czasowo-prowizyjnym. W takich przypadkach płaca zasadnicza jest sumą stawek ustalonych zgodnie z opracowaną przez pracodawcę instrukcją.

Płaca za nadgodziny

Jeśli pracujesz w godzinach nadliczbowych, czyli wyrabiasz tzw. nadgodziny, to poza zwykłym wynagrodzeniem, przysługuje ci również dodatek z tego tytułu. Jego wysokość zależy od rodzaju czasu wolnego, w którym wykonujesz pracę.

Zatem jeśli pracujesz w:

•  nocy,
•  niedziele i święta (ale te niebędące dla ciebie dniami pracy),
•  dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto

wówczas przysługuje ci dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc.

Natomiast za pracę w godzinach nadliczbowych w:

•  dni powszednie,
•  niedziele i święta będące dniami twojej pracy

przysługuje ci dopłata do wynagrodzenia w wysokości 50 proc.

Dodatek za pracę w nocy

Jeśli wykonujesz pracę w nocy również przysługuje ci dopłata do wynagrodzenia. Pora nocna obejmuje osiem godzin między 21.00 a 7.00. Decyzję w sprawie umiejscowienia pory nocnej w wyznaczonych widełkach czasowych powinien ustalić pracodawca.

Pracującym w nocy jest ten pracownik, który w każdej dobie przepracuje minimum trzy godziny w porze nocnej lub którego minimum 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.

Za każdą godzinę pracy przysługuje wtedy dodatek w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Ważne! Dodatek ten przysługuje niezależnie od innych, a w szczególności niezależnie od dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w nocy. Dlaczego? Bo podstawę tych dodatków stanowią odrębne tytuły prawne.

Dodatki nieobowiązkowe

Jak już wspomnieliśmy dodatki fakultatywne są przyznawane dobrowolnie, to czy je otrzymasz zależy od samego pracodawcy i regulaminu wynagrodzeń stworzonego w firmie. Wyróżniamy:

Dodatek funkcyjny, czyli taki, który mogą otrzymać osoby pełniące funkcje np. na stanowiskach kierowniczych związanych z zarządzaniem.

Dodatek za staż pracy lub tzw. wysługę lat przysługuje za wypracowanie określonego stażu pracy. Z reguły ustalając go wlicza się wszystkie lata zatrudnienia.

Dodatek za szczególne umiejętności wiąże się z wysokimi kwalifikacjami zawodowymi. Mogą otrzymać go np. pracownicy z tytułami naukowymi, absolwenci specjalistycznych, prestiżowych kursów etc.

Dodatek zmianowy został stworzony zmyślą o osobach zatrudnionych w systemie wymagającej pracy zmianowej i przysługuje za pracę świadczoną poza I zmianą.

Z kolei  dodatek za pracę w szkodliwych warunkach jest umotywowany wykonywaniem pracy w uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia okolicznościach. ENPIRE HR